100 yıl önce Milli Mücadele'nin ilk zaferi Birinci İnönü

Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi Osmanlı devleti açısından çok ağır şartları içeriyordu. Bu itilaf devletleri tarafından Türk Milletinin varlığı hiçe sayılarak ülkemiz işgal edilmiştir. Bağımsızlığı elinden alınmış, canına, malına ve namusuna saldırılar başlamıştır. Bu noktada Türk Milleti için tek çare silaha sarılmak kalmıştı. Özellikle batı Anadolu’da silaha sarılan halkın büyük bölümü çete reislerinin emrinde vatanı korumaya çalışmıştır.

23 Nisan 1920’den itibaren artık Ankara’da ülkenin kaderine el koyan Büyük Millet Meclisi Yunan ordusunu ancak düzenli bir ordu ile durdurabileceğini biliyordu. Büyük Millet Meclisi yalnızca düşmanla değil, iç isyanlarla birlikte başına buyruk çete lideriyle de uğraşıyordu. Bu durum kuskusuz işgal kuvvetlerinin işini kolaylaştırıyordu.

Yunan ordusu İngilizlerin desteğiyle, Haziran 1920 sonlarında Batı Anadolu’da genel taarruza başlamış ve Bursa – Uşak -Sarayköy hattına kadar ilerlemiştir. Karşısındaki birlikler ellerinde silahları alınmış zayıf birliklerdir. Bu zayıf birlikler ve Milis kuvvetlerle kesin sonuç alınamayacağı görüldüğünden düzenli ordu çalışmalarına hız verildi.

Fakat bazı çete liderleri düzenli orduya da karşıydı. Başarı için düzensiz birlikleri daha şanslı görüyorlardı. Ayrıca o zamana kadar kazanmış oldukları itibarı kaybedeceklerini düşünüyorlardı. Düzenli birlik komutanının emrine girmek onlar için pekte mümkün değildi. Gediz muharebelerinde düzenli birlik komutanları ile çete liderleri arasında büyük sıkıntılar yaşanmıştı. Bunların başında da Çerkez Ethem ve kardeşleri geliyordu. Çerkez Ethem ve ağabeyi Ankara’ya çağrılmış görüşülmüş fakat sonuç alınamamıştı. Bunun üzerine Batı Cephesi komutanlığı Çerkez Ethem kuvayi seyyaresini dağıtmak için Yunanlıların karşısında bulunan 11 ve 61. Tümen birlikleri ile süvari Tugayını görevlendirmişti. Yunanlılar karşısında zayıf 24. Tümen bırakılmıştı. 

Batı cephesinin güney kesiminde bulunan Refet Bey’de Demirci Efe meselesini hallettikten sonra 8. Tümen ile yeni teşkil edilen süvari Tümeni ile bu harekata iştirak etmiştir. Karşılarında düzenli birlikleri gören çeteler karşı koyamadıkları için geri çekilmeye başlamışlardır. Çerkez Ethem Yunanlılarla temasa geçerek yardım istemiştir. Bu Muharebenin dördüncü günü olan 06 Ocak 1921 günü birbirleriyle boğuşan Türk kuvvetlerinin bu nazik durumundan faydalanmak isteyen Yunan ordusu Adalar ve İzmir Tümenleri ile Bursa – Uşak istikametinden Eskişehir genel doğrultusunda harekete geçti. Bunu yaparken de çoğunluğu Anadolu Rumlarından oluşan İzmir tümenini kullanıyordu.

İsmet bey buna hazırlıklıydı. Hemen 61. Tümen ile süvari tümenini Çerkez Ethem karşısında bırakarak diğer birlikleri geri çekilecek Yunanlılara karşı kullanılacaktı. Fakat bu çok zor uygulanabilecek bir plandı. Çünkü Yunanlılar İnönü mevzilerine daha yakındı. Birlikleri bir an önce buraya intikal ettirilmesi gerekiyordu. Birlikler yorgun mevsim kış yollar yetersiz ve çamur.

Düşman karşısında iki alaylı 24 Tümen Köprü hisar mevzilerinde, 11. Tümenin 126 alayı ise İnegöl – Pazarcık – İnönü yolunu kapatma görevini yerine getirememiştir.  Düşman birlikleri rahatlıkla Ahi dağlarına çıkmıştır.

Çerkez Ethem’in karşısındaki 11. Tümenin iki taburunu 80 Km yürüyüşle Kütahya’nın Alayunt istasyonundan Eskişehir ve oradan da trenle İnönü önlerine sevk etmiştir. Birazda geciken 11 Tümen birlikleri 09 Ocak gecesi vagonlardan inerek 10 km kadar yürüdükten sonra 10 Ocak günü ancak mevzilere gelebildiler. Bu birlikler gelene kadar 126 alayın yerini 70. Alay almış ve topçu desteğinden yoksun olarak kahramanca savaşmıştır. Yunanlılar daha fazla ilerleyemedikleri için Eskişehir’in 40 km kadar kuzeybatısında Gündüzbey – İnönü hattında durdurulmuş ve bu hattan itibaren kayıp vererek geldikleri hatta geri çekilmişlerdir.

İnönü mevzilerine 700 mevcutlu 5 Alay gelebilmiştir. 20000 kişilik Yunan birlikleri karşısında 4.500 tüfekten oluşan bir Türk kuvveti bulunmaktaydı.

Tüm imkansızlıklara rağmen düzenli ordunun kazandığı ilk zafer olması açısından önemlidir. Bu zaferin önemini Mustafa Kemal ATATÜRK şu şekilde ifade etmiştir.

‘’…..Yeni Türkiye Devleti’nin küçük, ancak milli ülkülü genç ordusu, en dar bir hesapla üç kat düşmanı İnönü Meydan Savaşı’nda yendi. Savaş stratejisi sanatının en ince gereklerini yerinde uyguladı. İç sınırların kullanılmasında savaş tarihine parlak bir örnek yazdı….’’ Demektedir.

 Türk milletinin uzun zamandan beri ciddi bir muharebe kazanmadığı göz önüne alındığında değerli bir zafer olduğu daha iyi anlaşılmaktadır. Çanakkale zaferini aradan çıkardığınız zaman Türk Milletinin böylesine yeni bir zaferle yeni bir ruh ve heyecana ihtiyaç duymuştur. Meclis ve halk nezdinde yaratmış olduğu sevinçle birlikte Ankara Hükümeti Londra Konferansı’na çağrılmıştır.

O günlerde özellikle kara propagandaya engel olmak için Anadolu halkını ve dünya kamuoyunu doğru bilgilendirmek için kurulan Anadolu haber ajansının bir telgrafın Amerikan belgeleri arasında bulunması önemlidir. Birinci İnönü Zaferinden sonra 24 Ocak 1921 tarihinden 48 numaralı telgrafta şunlar yazıyordu.

‘’ İstanbul’dan ve iç bölgelerden bize gelen haberlere göre, kahraman Batı Ordumuzun Yunanlılara karşı kazandığı zafer, başkentte olduğu kadar, taşrada da, Türk ve Müslüman halk arasında görülmemiş bir sevinç, Hıristiyanlar ve müttefikler çevresinde ise üzüntü yaratmıştır.

Anadolu Ajansı şunu belirtir ki, Yunan karargahı yayınladığı gecikmiş bildiri ile, gerçek bir hücumun söz konusu olmadığını, sadece keşif harekatı yapıldığını öne sürerek büyük İnönü Savaşında Yunan birliklerinin uğradığı yenilginin önemini azaltmaya çalışmaktadır…. Bursa yönünde kaçarken Yunan birliklerinin elinden hiçbir şey kurtulmamış, düşmanlarımız, geçtikleri her yerde köyleri ateşe vermişler, Müslüman kadın ve kızların ırzına geçmişler, yağma, hırsızlık ve katliam yapmışlardır.’’

Bu olayların sözde uygar Avrupa’nın yüzünü kızartması gerekir. Müttefik hükümetler, özellikle başında Lloyd George’ un bulunduğu İngiliz Hükümeti bu konuyu düşünürler mi acaba?’’

Yunanlılar Birinci İnönü Muharebesi için keşif harekatı deseler de muharebeden sonra ilk kez Ankara Hükümeti İtilaf devletleri tarafından bir konferansa çağrılmıştır. Konferans’ta İstanbul temsilcisi milletin gerçek temsilcilerine sözü vermesi çok önemli bir aşamadır.

Zaferin 100. Yılında değerli dostum Cevdet Cantürk ile birlikte büyük bir gururla o topraklarda bulunduk. 100 yıl önce şehitlerimizin teneffüs ettiği o havayı soluduk mezarları başında onlara minnet ve şükranlarımızı bildirdik. Bu topraklar üzerinde yaşayan herkesin, bize bu toprakları vatan yapan kahraman dedelerimize karşı borcumuz olduğunu düşünüyorum. 10 Ocak 2021 günü kimsenin o topraklarda olmaması üzücüydü. 01 Nisan 2021 günü yine orada olacağız. Bu sefer İkinci İnönü Zaferinin 100. Yıldönümünü kutlayacağız. Milli Mücadele’nin 100. Yılının bizlere nasip olması hepimize görevler yüklemektedir. Sizleri de bekleriz.